22 Ağustos 2011 Pazartesi

SÖZCÜK TÜRLERİ


SÖZCÜK TÜRLERİ

Türkçede sözcükler tek başına isim ya da fiildir.

Cümle içinde kullanılan sözcükler ise sekize (isim, sıfat, zamir, zarf, fiil, edat, bağlaç ve ünlem) ayrılır.


İSİMLER (ADLAR)

Canlı, cansız bütün varlıkları, duygu ve düşünceleri karşılayan sözcüklerdir.

Ev, yol, iş, güç, hava, su, gün, ay, sevinç, korku, keder...


İsimler, verilişlerine göre, sayılarına göre ve oluşları­na göre incelenir:

1. Varlıklara Verilişine Göre

a) Özel Ad: Bir benzeri olmayan varlıklara verilen isimlerdir. Özel adlar tanıtıcıdır.

Ayça, Bakırköy, Almanya, Çince...
Ülke, il ve yer adları: Türkiye, Ankara, Kadıköy, Millet Mahallesi...
Kişi adları: Alperen, Cafer, Nilgün, Ebru...
Irk ve dil adları: Türk, İngiliz; Türkçe, İngilizce...
Din, mezhep adları: İslamiyet, Musevi, Katolik...
Kurum ve kuruluş adları: Türk Dil Kurumu, Birey Dershaneleri, Cumhuriyet Lisesi...
Kitap, gazete ve dergi adları: Sinekli Bakkal, Sabah, Türk Dili...

Not: Özel adlarla ilgili şu özelliklere dikkat etmelisiniz:


Özel adlar her zaman büyük harfle başlar. Tatilde Antalya çok kalabalık olur.
Özel adlara gelen yapım ekleri kesme işaretiyle ayrıl­maz, çekim ekleri ayrılır.

Bartınlı bir arkadaşım var. (yapım eki)

Bartın'nın çileği meşhurdur. (çekim eki)


Özel adlarda yumuşama olmaz. Bilecik'e hafta sonu gideceğiz.

b) Tür (Cins) Adı: Aynı türden varlıklara verilen isimlerdir.


ağaç, ev, taş, bulut, su; dayı, teyze; akıl, ruh, mutluluk; baş, ayak, kulak, köpek, balık, kuş...


Not: Tür adları bir varlığa tanıtıcı olarak verilirse özel ad olur.


Antalya'da pamuk yetişir. (tür adı)
Bizim Pamuk yine kayıp. (özel ad)
Dün deniz çok dalgalıydı. (tür adı)
Sınava Deniz girmedi. (özel ad)

Not: Gök cisimleri gerçek anlamlarıyla kullanılırsa özel ad olur:


Ay, Dünya'nın. Dünya Güneş'in çevresinde döner.


Bu cümledeki altı çizili sözcükler gerçek anlamlı olduk­larından özel ad olarak kullanılmıştır.


Bu oda güneş almıyor.

Bugün dünyalar kadar işim var.


Bu cümlelerde geçen altı çizili sözcükler gerçek anlam­larıyla kullanılmadıklarından özel ad değildir.


2. Varlıkların Oluşlarına Göre İsimler


a) Somut Ad: Beş duyu organından (göz, kulak, burun, dil, cilt) biriyle algılanabilen varlıklara verilen isimlerdir.

Su, ağaç, hava, sıcak, ışık, koku, acı, ekşi, elektrik...

b) Soyut Ad: Beş duyu organıyla değil, akıl ve düşünce yoluyla algılanan kavramlara verilen isimlerdir.

Akıl, sevgi, mutluluk, öfke, hoşgörü, rüya, hayal...




Örnek Soru: (DPY-1991)


Aşağıdaki cümlelerde bulunan altı çizili kelimeler­den hangisi soyut isimdir?


A) Televizyonda güzel bir film var.

B) Gölün kenarında fotoğraf çekti.

C) Bu mağaraya girmek yürek ister.

D) Sofrada sadece kızartmalar yendi.


Cevap C


3. Sayılarına Göre İsimler:


a) Tekil Ad: Sayıca tek olan adlardır.

Kaşık, masa, ağaç öğrenci, iş, yol...



b) Çoğul Ad: Sayıca birden fazla olan adlardır. Dilimizde isimleri çoğul yapan ek, -lar, -ler ekidir.

Kuşlar, evler, çocuklar, kalemler, akıllar, ruhlar...


Not: -lar, -ler eki cümleye her zaman çoğul anlamı katmaz. Değişik anlamlar katar. Örneğin,


Dünyalar kadar kitabı vardı, (abartma)
Müdür beyler gelmedi, (saygı)
Bize dayımlar gelecek, (aile)
Nice Yavuz'lar yetiştirdik. (Yavuz gibiler, benzeri)


c) Topluluk Adı: Sayıca tekil, anlamca çoğul olan adlardır.

Sürü, heyet, ordu, grup, meclis, aile, millet...