GERDANLIK

GERDANLIK

Sanki bir kader hatası olarak bir memur ailesi arasında doğmuş olan o güzel ve

sevimli genç kızlardan biriydi.Drahoması yoktu,umudu yoktu,zengin ya da seçkin bir

erkek tarafından tanınma,anlaşılma,sevilme ve onunla evlenme olanağı yoktu.O da

Eğitim Bakanlığı’nda küçük bir memurla evlendi.

Süslenemediği için basitti;ancak sınıfı dışına düşmüş gibi de mutsuzdu.Kadınların

sosyal tabakaları,ırkları yoktur; zarafetleri,güzellikleri ve çekicilikleri onlarda aile ve

doğumun yerine geçer.Doğuştan gelen incelikleri,içgüdüsel zarafetleri,zeka kıvraklık-

ları onları tek soyluluklarıdır ve böylece bazı halk kızları büyük hanımefendilerin

eşiti olabilirler.

O ise kendini bütün inceliklere ve lükslere layık doğmuş hissettiğinden sürekli

ıstırap çekiyordu.Oturduğu dairenin yoksulluğundan,duvarların köhneliğinden,eskimiş

koltuklardan,solgun kumaşlardan hep bir sıkıntı içindeydi.Kendi durumunda olan

başka bir kadının fark edemeyeceği bu şeyler ona işkence oluyor,öfke uyandırıyordu.

Bu alçakgönüllü evi mümkün kılan o ufak tefek Brötanyalı,kendisinde hüzünlü pişman-

lıklar ve çılgıncasına hayaller uyandırıyordu.Duvarlarından Doğu işi halılar sarkan,

yükseklere asılı bronz şamdanlarla aydınlanan sakin odalar hayal ediyordu.Kısa pantolonlu

iri yarı uşak kaloriferlerin ağırlaştırdığı havada geniş koltuklarda uyuklamaktaydılar.

Kadın eski brokalarla döşeli büyük salonlar,paha biçilmez öteberiyi barındıran zarif

Dolaplar,en yakın dostlarla,bütün kadınların ilgilerini çekmek için yarıştığı erkeklerle

sohbetler için düzenlenmiş,koketçe parfümlenmiş odalar hayal ediyordu.

Sofra örtüsünün üç gündür kullanılmakta olduğu yuvarlak masaya, kocasının

karşısına oturup da kocası kasenin kapağını kaldırarak.”Oh yaşasın! Haşlama.Bundan

daha nefis yemek olamaz!” deyince,zarif davetleri,parıldayan gümüşleri,duvarlara gerili

halılarda orman perileri arasında nadide kuşları ve eski zamanın insanlarını,şahane

tabaklar içinde sunulan lezzetli yiyecekleri,bir alabalığın pembe eti ya da bir tavuğun

kanadı yenirken mırıldanılan iltifatları bir sfenk gülümsemesiyle dinlediğini düşünürdü.

Ne tuvaleti vardı,ne de mücevherleri.Ve sevdiği sadece bunlardı.Onlar için yaratılmış

olduğuna inanıyordu.Günlerce üzüntüden ,pişmanlıktan,umutsuzluktan ve düş kırıklığından

ağladı durdu.

Kocası bir akşam elinde iri bir zarfla çıkageldi.

“Al bakalım,bu sana,”dedi.

Kadın zarfı aceleyle yırtıp üzerinde şunlar yazılı bir kart çıkardı.

Eğitimi Bakanı ve Bayan George Ramponneau Bakanlık Konağı’nda 18 0cakta

verilecek daveti Bay ve Bayan Loisel’in şereflendirmelerini rica eder.

Kadın kocasının umduğu gibi sevinecek yerde davetiyeyi öfkeyle masanın

üzerine fırlattı.

“Bunu ne yapmamı istiyorsun?”

“Ama sevgilim,ben senin memnun olacağını düşünmüştüm.Hiç dışarı çıkmıyorsun,

bu ise güzel bir fırsat işte.Davetiyeyi elde edene kadar çok uğraştım.Çok seçkin olduğu

için herkes istiyordu ve personele fazla verilmiyordu.Orada tüm resmi kişileri göreceksin.

Kadın sinirli bakışlarla kocasını süzdü.

“Sence böyle bir yere gitmem için ne giymem gerekir?”

Adam bunu düşünememişti.

“Tiyatroya gittiğimiz zaman giydiğin elbiseyi giyersin,”diye kekeledi.”Bence çok da

yakışıyor sana...”

Karısının aniden ağlamaya başladığını görünce birden aptallaşıp susuverdi.Kadının

gözlerinin kenarlarından iki iri damla ağzının kenarlarına süzüldü.

“Ne oldu?”diye kekeledi kocası,”Ne oldu, söylesene.”

Kadın öfkesini güçlükle tutup ıslak yanaklarını silerek sakin bir sesle yanıtladı kocasını.

“Hiç.Elbisem yok ve bu nedenle o davete gidemem.Davetiyeyi benden daha güzel

giysilere sahip karısı olan bir arkadaşına ver.”

Adam çok üzülmüştü.

“Bak,Matilda.Uygun bir elbise kaç paradır? Basit ve başka bir yerlere giyebileceğin

bir şey?”

Kadın bir an düşündü,kafasından hesaplar yapıp tutumlu kocasından derhal bir

retle karşılaşmadan isteyebileceği bir rakam düşündü.

Sonunda titrek bir sesle,”Tam olarak bilemeyeceğim;ana dört yüz frank yeter sanırım”

dedi.

Kocası hafifçe sararmıştı; gelecek yaz Nanterre Ovası’nda Pazar günleri avlanmaya

Giden arkadaşlarına katılmak için bir tüfek almak üzere yaklaşık o kadar bir para

biriktirmişti.

Balo günü yaklaştıkça bayan Loisel de üzgün ve huzursuz görünüyordu.

Elbisesi hemen hemen tamamlanmıştı.Bir akşam kocası,”Senin neyin var?”diye sordu.

“İki üç gündür bir garipliğin var”

“Bir mücevherimin olmaması canımı sıkıyor,”dedi kadın.”Bir tek taşım,kendimi

süsleyebileceğim hiçbir şeyim yok.Üzerimden yoksulluk akacak.Bu davete gitmesem

daha iyi olacak.”

“Çiçek takarsın,”dedi kocası.”Bu mevsim gayet şık olur.On franga iki üç tane

şahane gül alabilirsin.”

Ama kadın tatmin olmuş değildi.”Zengin kadınların arasında pejmürde görünmekten

daha aşağılayıcı bir şey olamaz,”dedi.

“Ne kadar da aptalız!”diye kocası bağırdı birden.”Gidip arkadaşın Bayan Forostier’den

sana mücevherlerini ödünç vermesini istesene.Bunu yapabilecek kadar iyi dostsun onunla.”

Kadın buna çok sevinmişti.”Doğru”dedi.”Bu aklıma gelmemişti doğrusu.”

Ertesi gün arkadaşının evine gidip sıkıntısını anlattı.Bayan Forestier aynalı

dolabından aldığı büyük mücevher kutusunu açarak”İstediğini seç,canım,”dedi.

Kadın önce bileziklere,sonra inci gerdanlığa,daha sonra elmaslarla işlenmiş altın

Venedik haçına baktı.Mücevherleri ayna önünde denedi,duraksadı,ama bir karara varamadı.

“Başka yok mu ?”diye sordu.

“Var elbette.Al kendin bak.Hangisinden hoşlanacağını bilemem ki.”

Kadın siyah saten bir kutuda elmas bir gerdanlık bulunca kalbi çılgın bir arzuyla çarpmaya

başladı.Gerdanlığı alırken eli titriyordu.Gerdanlığı boynuna tutup baktı ve kendinden

geçmişçesine öylece kalakaldı aynanın karşısında.Sonra heyecan dolu bir sesle sordu:

“Bana bunu sadece bunu verebilir misin?”

“Elbette.”

Kadın arkadaşının boynuna sarıldı,onu coşkuyla kucakladı,sonra hazinesini alıp gitti.

Balo günü gelmişti.Bayan Loisel çok başarılıydı.Bütün kadınların en güzeli,

en zarifi,en neşelisi oydu.Bütün erkekler kendisini fark ettiler,adını sordular,onunla

tanışmak istediler.Bütün kabine üyeleri onunla vals yapmak istediler.Eğitim bakanı

bile bir süre kendisiyle meşgul oldu.

Kadın güzelliğinin zaferi,başarısının görkemi içinde hiçbir şey düşünmeden,

zevkten sarhoş olmuş bir halde,büyük bir heves ve tutkuyla dans ediyordu.Bütün bu

hayranlık, bu uyanmış arzular,kadınlara o kadar mutlak ve tatlı gelen bu zafer,bir

mutluluk bulutuyla sarmıştı çevresini.

Sabah saat dörde doğru evlerine döndüler.Kocası gece yarısından beri eşleri

büyük bir keyifle eğlenen üç beyefendiyle birlikte küçük salonlardan birinde kestirmişti.

Bay Loisel dönüşte omuzlarını örtmek için getirdikleri mantoyu,o gündelik giysiyi

yoksulluğu balo tuvaletiyle çelişen kumaş parçasını karısının sırtına attı.Kadın bunu

hissediyor ve zengin kürklere sarınan diğer kadınların kendisini görmemeleri için acele

etmek istiyordu.

“Dur biraz,”dedi Loisel.”Dışarda üşütürsün.Bir taksi çağıracağım.”

ama kadın onu dinlemeyerek hızlı adımlarla merdivenlerden aşağı indi.Sokağa çıkınca

araba bulamadılar ve aramak için titreyerek Seine’doğru yürüdüler.Sonunda rıhtımda

Paris’te sanki gündüzleri sefaletlerinden utanıyorlarmış gibi geceleri ortaya çıkan o eski

kupa arabalarından birini gördüler.

Araba kendilerini Martyr Sokağı’ndaki evlerinin önüne kadar getirdi ve yorgun

adımlarla dairelerine çıktılar.Kadın için her şey sona ermişti.Adam ise saat onda bakan-

lıkta bulunması gerektiğini düşünüyordu.

Kadın ayna önünde mantosunu çıkararak bütün o görkemini son bir kere daha

Görmek istedi.Ancak birden bir çığlık kopardı.Gerdanlık boynunda değildi.

Yarı yarıya soyunmuş olan kocası,”Ne oldu?”diye sordu.

Kadın heyecanla erkeğe döndü.

“Bayan Forostier’in gerdanlığı boynumda değil.”

“Ne! Nasıl olur? Mümkün değil.”

Elbisenin ve montonun kıvrımlarına baktılar,ceplerine baktılar, ama bulamadılar.

“Balodan ayrılırken boynunda olduğundan emin misin?”

“Evet,holde elimi sürdüğümü hatırlıyorum.”

“Sokakta düşürmüş olsaydın sesini duyardık.Herhalde arabada düşmüştür.”

“Herhalde.Numarasını almış mıydın?”

“Hayır.Ya sen nasıl bir araba olduğuna dikkat etmiş miydin?”

“Hayır.”

Her ikisi de yıkılmış bir halde birbirlerine baktılar.Loisel tekrar giyindi.

“Ben yürüdüğümüz yerlere bir kere daha bakacağım,”dedi.

Kocası gidince yatağa gidecek gücü kalmayan Bayan Loisel üzerinde tuvaleti

olduğu halde hiçbir şey düşünemeden bir sandalyeye çöktü.

Kocası saat yediye doğru döndü.Hiçbir şey bulamamıştı.

Sabah polise ve araba şirketlerine gitti,gazetelere bir ödül vaat eden ilanlar

verdi.Kendilerine bir umut sağlayacak her şeyi yaptı.

Kadın bu müthiş felaketten,düştüğü şaşkınlıktan hiç çıkmadan bütün gün bekledi.

Loisel solgun bir yüzle akşam döndü;hiçbir şey bulamamıştı.

“Arkadaşına bir mektup yazıp gerdanlığın klipsinin kırıldığını ve tamir ettireceğini

bildir.Bu bize biraz zaman kazandırır.”

Kadın kocasının dediğini yaptı.

Bir hafta sonra artık bütün umutlarını kaybetmişlerdi.Karısından beş yaş daha

büyük olan Loisel”Bu gerdanlığın yerine bir başkasını vermek gerekiyor,”dedi.

Ertesi gün gerdanlığın kutusunu içinde adı yazan kuyumcuya götürdüler.Kuyumcu

defterleri karıştırdı.

“Bu gerdanlığı ben satmadım,hanımefendi,”dedi.”Ben sadece kutuyu satmıştım.”

Kuyumcu kuyumcu dolaşıp gerdanlığın bir eşini aramaya koyuldular.

Palais-Royal’de bir mağazada kaybettiklerine tıpatıp benzediğine inandıkları bir

tane buldular.Kırk bin franka satılıyordu.Ama kuyumcu kendilerine otuz altı bin franka

verebilecekti.

Kuyumcuya üç gün içinde kimseye satmaması için yalvardılar.Gerçeğini şubat

Sonuna kadar buldukları takdirde kuyumcu gerdanlığı otuz dört bin franga geri alacaktı.

Loisel’in babasından kalan on sekiz bin frangı vardı. Gerisini borç aldı.

Parayı birinden bin,birinden beş yüz frank,bir diğerinden beş louis,ötekinden

Üç louis isteyerek denkleştirmişti.Herkese senet veriyor,tefecilerden borç alıyordu.

Karşılığını ödeyip ödeyemeyeceğini bilemeden senetler verdi,imzalar attı ve sonunda

Otuz altı bin frangı verip gerdanlığı aldı.

Bayan Loisel gerdanlığı Bayan Forestier’e iade edince kadın buz gibi bir sesle,

“Daha önce getirmeliydin,ihtiyacım olabilirdi,”dedi.

Kadın arkadaşının korktuğu gibi kutuyu açmamıştı.Eğer gerdanlığın değiştirildiğini

anlarsa kim bilir ne düşünecekti? Ne diyecekti?Onu hırsız sanmaz mıydı?

Bayan Loisel artık yoksulluğun ne demek olduğunu anlıyordu.Ancak kendisi

Cesaretle üzerine düşeni yapmaktaydı.Bu korkunç borcu ödemek gerekliydi.Ödeyecekti de.

Hizmetçilerini gönderdiler,evlerinden taşınıp bir çatı arasına yerleştiler.

Kadın evin ağır işlerini,bir mutfakta çalışmanın ne demek olduğunu öğrendi.Bulaşıkları

Yıkıyor,pembe tırnaklarıyla yağlı tencerelerin ve tavaların diplerini kazıyordu.

Kirli çamaşırları yıkayıp kuruması için ipe asıyor,her sabah çöpü sokağa indirip

Yukarı su taşıyor,yorgunluktan her katta soluklanmak için durmak zorunda kalıyordu.

Ve halktan biri gibi bakkala,kasaba,manava gidiyor,her metelik için kıyasıya pazarlık

ediyordu.Her ay senetlerden bazıları yenilenerek zaman kazanılıyor,bir kısmı da

deniyordu.

Kocası akşamları çalışıyor,bazı tüccarların defterlerini tutuyor,geceleri de

sayfası beş meteliğe kopya çekiyordu.

Ve bu yaşam on yıl sürdü.

On yıl sonra tefecilerin faizleriyle birlikte bütün borçlarını ödemişlerdi.

Bayan Loisel artık yaşlanmış gibiydi.Güçlü ve haşin bir kadın,yoksul evlerin

o kaba saba kadınlarından biri olmuştu.Tarak yüzü görmemiş saçları,çarpık eteği,kı-

zarmış elleri vardı;bağıra bağıra konuşuyor,kova kova suyla döşeme tahtalarını yıkıyordu.

Ama kimi zamanlar kocası işteyken pencere önünde oturur, o eski günlerin balosunu

o kadar güzel olup iltifatlara boğulduğu o baloyu düşünürdü.

Gerdanlığı kaybetmeseydi nasıl olurdu acaba? Kim bilir? Yaşam ne kadar garip ve

ne kadar değişikliklerle doluydu!Basit bir şey nasıl bir insanı kurtarıyor ya da mahvediyordu.!

Bayan Loisel bir Pazar günü haftanın sıkıntılarını unutmak için Champs-Elysee’de

dolaşırken birden çocuğunu gezdiren bir kadın gördü.Bu, hala genç,hala güzel ve çekici

olan Bayan Forestier’di.Bayan Loisel duraksadı.Onunla konuşmalı mıydı? Evet,konuşacaktı.

Artık borçlarını ödediğine göre ona herşeyi anlatacaktı.Neden anlatmasındı ki?

Kadına yaklaştı.”Günaydın,Jeanne.”

Arkadaşı kendisini tanıyamamış,böyle halktan birinin kendisine teklifsizce hitap

Etmesine şaşırmıştı.

“Ama hanımefendi...ben sizi tanımıyorum..bir yanlışlık olacak..”diye kekeledi.

“Yanlışlık yok,ben Matilda Loisel’im.”

Arkadaşı bir çığlık attı.”Vah benim zavallı Matilda’cığım!Ne kadar değişmişsin..”

“Evet,seni son gördüğümden bu yana çok güç günler geçirdim.Çok kötü günler.

Ve hep senin yüzünden...”

“Benim yüzümden mi?Nasıl?”

“Bakanın balosundan takmam için verdiğin o gerdanlığı hatırlıyor musun?”

“Evet,gayet iyi hatırlıyorum.”

“Onu kaybetmiştim.”

“Nasıl olur?Bana iade ettin ya.”

“Sana onun tıpatıp eşi olan bir tane iade ettim.Ve bedelini ödememiz tam on

yılımızı aldı.Hiçbir şeyi olmayan bizler için bunun kolay olmadığını tahmin edebilirsin.

Ama borçlar ödendi artık ve şimdi çok memnunum”

Bayan Forester durakladı.

“Yani benimkinin yerine elmas bir gerdanlık mı satın aldığını söylemek istiyorsun?”

“Evet.Demek fark etmemiştin?Birbirlerine çok benziyorlardı.”

Ve Bayan Loisel gurur ve sevinçle gülümsedi.Bayan Forestier pek üzgün bir

Tavırla eski arkadaşının ellerini avuçları arasına aldı.

“Vah zavallı Matildacığım!Benimki sahteydi.Beş yüz frank bile etmezdi!”

GUY DE MAUPASSANT

Milli Eğitim Bakanlığı

Seçme Hikayeler